Witamina C

Witamina C (kwas askorbinowy) to najbardziej znana i popularna witamina rozpuszczalna w wodzie, o wielokierunkowym działaniu, niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jest bardzo nietrwała, wrażliwa na światło, ciepło i wysoką temperaturę, stale zużywana i niemagazynowana w organizmie, stąd konieczność jej codziennego uzupełniania. Naturalnie witamina C występuje głównie w produktach roślinnych, jej zawartość w nich jest jednak zmienna, zależy od gatunku, odmiany, pory roku, warunków agrometeorologicznych, sposobu przechowywania i przygotowania potraw. Nazwa „kwas askorbinowy” wiąże się historycznie ze szkorbutem (scorbutus) - niedobór witaminy C wywoływał tę chorobę, w sytuacjach długotrwałego braku dostępu do świeżych owoców i warzyw (1,2).

Najbardziej popularną jej formą jest kwas L-askorbinowy, a pozostałe to tzw. askorbiniany m.in. wapnia, magnezu i sodu. Osoby mające problem z nadciśnieniem czy będące na diecie niskosodowej powinny pamiętać, że witamina C w postaci askorbinianu sodu na 1000 mg dostarcza 111 mg sodu (3,4).

Askorbinian magnezu jest jedną z najlepiej przyswajalnych form witaminy C. To sól mineralna kwasu askorbinowego, która dzięki obecności magnezu, wykazuje znacznie wyższą biodostępność i wchłanialność do układu pokarmowego. Ze względu na neutralne pH 7 jest ona też zalecana osobom cierpiącym na zaburzenia żołądkowo-jelitowe, które mogą pojawiać się po podaniu witaminy C w postaci kwasu L-askorbinowego o odczynie kwaśnym (5).

Na szczególną uwagę zasługuje wysoce przyswajalna oraz w niewielkim stopniu wydalana z organizmu liposomalna forma witaminy C.  W tej postaci witamina C jest zamknięta w niewielkich, wodno-lipidowych pęcherzykach zwanych właśnie liposomami. Ich skuteczność wynika z niewielkich rozmiarów oraz podobieństwa budowy do struktury błony komórkowej jelita. Cechy te pozwalają na łatwe przenikanie zawartych w liposomach substancji do wnętrza komórek. Wyniki badań liposomalnej witaminy C przy podawaniu doustnym wykazały, że jest ona 1,77 razy bardziej biodostępna niż forma nieliposomalna (6).

Działanie witaminy C
Witamina C jest bardzo aktywna biologicznie - bierze udział w wielu ważnych procesach, stymulując reakcje biochemiczne w organizmie człowieka. 

Wpływ na odporność
Wit. C często stosuje się profilaktycznie i w trakcie osłabienia odporności. Witamina ta zwiększa bowiem aktywność białych krwinek oraz interferonu, dzięki czemu pomaga w prawidłowym działaniu układu odpornościowego (1,2,7).

Właściwości antyoksydacyjne
Witamina C jest silnym przeciwutleniaczem i przyczynia się do ochrony komórek przed stresem oksydacyjnym. "Współdziałając" z witaminą E zabezpiecza układ krążenia przed wolnymi rodnikami. Poza tym przyczynia się do neutralizacji szkodliwych nitrozoamin, powstających w potrawach poddawanych działaniu wysokiej temperatury (1,2,4).

Wit. C a kolagen (skóra, włosy, układ krwionośny) i metabolizm tłuszczów
Wiele ważnych funkcji witaminy C w organizmie wynika z jej udziału w syntezie kolagenu – głównego białka tkanki łącznej, odpowiadającego za elastyczność skóry, dziąseł, chrząstki stawowej, ścięgien czy naczyń krwionośnych. Kolagen pobudza również mechanizmy gojenia się ran. Witamina C jest więc istotna m.in. dla dobrej kondycji skóry, zachowania sprawności ruchowej oraz zabezpieczenia tętnic i żył przed niekorzystnymi zmianami. Chroni również skórę przed negatywnymi skutkami działań wolnych rodników, które powstają m.in. w wyniku zanieczyszczenia środowiska (1,2).

Wit. C i inne składniki

Witamina C wspomaga wchłanianie żelaza i wykorzystanie kwasu foliowego, które są niezbędne w procesie tworzenia czerwonych krwinek. Odpowiednie stężenie kwasu askorbinowego wpływa korzystnie na prawidłowe wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego. Regulacyjne działanie witaminy C przejawia się również jej udziałem w metabolizmie tłuszczów, cholesterolu i kwasów żółciowych, a także w biosyntezie hormonów kory nadnercza (1,7,8).

Dawkowanie witaminy C

Zapotrzebowanie na witaminę C jest zróżnicowane i zależy od wielu czynników, tj. wiek, płeć i stan fizjologiczny. Wzrasta przy długotrwałym i ciężkim wysiłku fizycznym, w przypadku wymiotów, braku łaknienia oraz zaburzeń funkcjonowania jelit. Większe jej ilości powinny przyjmować osoby z nadciśnieniem tętniczym, palący papierosy (o 40 mg większe zapotrzebowanie niż u niepalących), alkoholicy, diabetycy, kobiety w ciąży i karmiące, a także osoby stosujące pewne leki i będące pod wpływem ciągłego stresu lub przemęczenia. Z uwagi na indywidualną reakcję organizmu na suplementację witaminy C w dużych dawkach, zaleca się wprowadzać ją ostrożnie. Aktualnie przyjęta bezpieczna dawka witaminy C nie przekracza 1000 mg (1,7).

Funkcje witaminy C: 
- wspomaga produkcję kolagenu w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania naczyń krwionośnych, kości, chrząstki, dziąseł, zębów i skóry;
- przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu energetycznego;
- wspomaga właściwie funkcjonowanie układu nerwowego i utrzymanie prawidłowych funkcji psychologicznych;
- pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego, również w trakcie intensywnych ćwiczeń fizycznych i po nich;
- pomaga w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym;
- przyczynia się do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia;
- pomaga w regeneracji zredukowanej formy witaminy E;
- zwiększa przyswajanie żelaza.

Źródła:

  1. Janda K., Kasprzak M., Wolska J., Witamina C – budowa, właściwości, funkcje i występowanie, Pom J Life Sci 2015, 61, 4, 419–425.
  2. Musiał C., Sawczuk W., Gawdzik B., Kuban-Jankowska A., Przychodzeń P., Górska-Ponikowska M., Witamina C w medycynie i kosmetologii, Wiadomości Chemiczne 2019, 73, 503–522.
  3. https://lpi.oregonstate.edu/mic/vitamins/vitamin-C/supplemental-forms, dostęp dnia: 25.02.2022 r.
  4. Twardoch M. A. i wsp., Alergia a stres oksydacyjny, Ann. Acad. Med. Siles (online) 2016, 70.
  5. Jabłecka A., et al., Preparaty magnezu, Farmacja Współczesna 2011; 4: 29-32.
  6. Gopi S., Balakrishnan P., Evaluation and clinical comparison studies on liposomal and non-liposomal ascorbic acid (vitamin C) and their enhanced bioavailability, J Liposome Res. 2021 Dec;31(4):356-364.
  7. Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J. red., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, IŻŻ, 2020.
  8. Kaliś K., Dwukierunkowe działanie witaminy C a degradacja i suplementacja, Postępy Higieny Medycyny Doświadczalnej, 2015, 69.

Publikowane informacje mają charakter wyłącznie informacyjny i nie powinny zastępować indywidualnych konsultacji lekarskich. Zaleca się skonsultowanie z lekarzem lub terapeutą przed rozpoczęciem jakiejkolwiek terapii. Wydawca nie dąży do nawiązania relacji lekarz-pacjent ze swoimi czytelnikami. Nie bierze również odpowiedzialności za wiarygodność, skuteczność lub prawidłowe stosowanie informacji umieszczonych na stronie, ani za ewentualne problemy zdrowotne wynikające z omówionych terapii.

Odkryj produkty zawierające ten składnik